نقش نهاد های نظارت در ج . ا . ا بر اجرای سیاست های نظام (2)

نظارت در قانون اساسی ج . ا . ایران

در قانون اساسی ما ، در مقدمه و تحت عنوان « شیوه حکومت در اسلام » آمده است :

« در ایجاد نهادها و بنیادهای سیاسی که خود پایه تشکیل جامعه است بر اساس تلقی مکتبی

صالحان عهده دار حکومت و اداره مملکت می گردند ( انٌ الارض یرثها عبادی الصالحون )

و قانونگذاری که مبیٌن ضابطه های مدیریت اجتماعی است بر مدار 

قرآن 

و

 سنٌت

جریان می یاید . بنابر این :

نظارت دقیق و جدٌی از ناحیه اسلام شناسان  عادل و پرهیزکار و متعهد ( فقهای عادل ) امری محتوم و ضروری است . 

و چون هدف از حکومت ، رشد دادن انسان در حرکت بسوی نظام الهی است ( و الی الله المصیر ) تا زمینه بروز و شکوفائی استعدادها بمنظور تجلی خداگونگی انسان فراهم آید ( تخلفو باخلاق الله ) و این جز در گرو 

مشارکت فعال و گسترده تمامی عناصر اجتماع در روند تحول جامعه 

نمی تواند داشته باشد .

با توجه به این جهت قانون اساسی زمینه 

چنین مشارکتی را در تمام مراحل تصمیم گیریهای سیاسی و سرنوشت ساز برای همه افراد اجتماع 

 فراهم می سازد تا در مسیر تکامل انسان

هر فردی خود دست اندر کار و مسؤول رشد و ارتقاء رهبری گردد . 

که این همان تحقق حکومت مستضعفین  در زمین خواهد بود

( و نریدان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمٌه و نجعلهم الوارثین ) . »

بنابر این :

مبنای نظارت بر قرآن و سنٌت است :

و ناظران عیارت خواهند بود :

1 - به طور محتوم : اسلام شناسان عادل و پرهیز کار و متعهد ( فقهای عادل )

2 - با مشارکت مردم به صورتی کاملا" مسؤولانه . 

نقش نهاد های نظارت بر سیاست های اصل چهل و چهارم قانون اساسی

این مقاله در همایش مربوطه برنده جایزه گردیده است .

نقش نهاد های نظارت بر سیاست های اصل چهل و چهارم قانون اساسی

یکی از مهم ترین انگیزه های انقلاب اسلامی ایران در سال 1357  عدم امکان حقیقی نظارت مردم و نمایندگان حقیقی آنان بر اجرای امور عمومی کشور ، به ویژه اجرای برنامه های پنجساله ی رشد و توسعه ی ایران بوده است .

با پیروزی انقلاب اسلامی ، و استقرار جمهوری اسلامی ایران ( ج.ا.ا ) ، قانون اساسی ئی به تصویب رسید که در مقدمه خود بر سپردن سرنوشت مردم به خود آنان ( نفس مفهوم جمهوری ) تاکید کرد :

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

...

شیوه حکومت در اسلام

حکومت از دیدگاه اسلام یرخاسته از موضع طبقاتی و سلطه گری فردی یا گروهی نیست . بلکه تبلور آرمان  سیاسی ملٌتی همکیش  و همفکر است که به خود سازمان می دهد تا در روند تحول فکری و عقیدتی راه خود را به سوی هدف نهائی ( حرکت به سوی الله ) بگشاید .

...

با توجه به ماهیت این نهضت بزرگ ، قانون اساسی تضمین گر نفی هرگونه استبداد فکری و اجتماعی و انحصار اقتصادی می باشد و در خط گسستن از سیستم اقتصادی ، در سپردن سرنوشت مردم به دست خودشان تلاش می کند . 

( و یضع عنهم امرهم والاغلال الٌتی کانت علیهم )

برنامه ، طرح ( پروژه )

برنامه ، طرح ( پروژه )

تدوین پروژه تخصصی است که ریشه در فعالیت های مطالعاتی - مهندسی - مدیریتی سالهای 1945 تا 1960 با افکار و درخشش امثال فورد و ایجاد فوردیسم ، را دارد ؛ که با وجود گذشت بیش از نیم قرن هنوز هم آنطور که باید و شاید تداول لازم و به خصوص صحیح را نیافته در علوم مهندسی فقط در بخش مهندسی صنایع و نظایر آن ، در علوم مدیریت به صورتی کم رنگ ، و در علوم اقتصادی اگر بتوان گفت از آن نیز بسیار کم رنگ تر مورد استفاده قرار می گیرد . حال آنکه اگر عزمی حقیقی بر رشد و توسعه ، و بنابر این برنامه ریزی و نظارت ، و نهایتا" مدیریت پروژه باشد :

آموزش و ایجاد تخصص حقیقی برنامه ریزی و کنترل پروژه در تمام سطوح و بخش های مدیریت و توسعه ضرورت دارد .

آموزشی که نقصان آن در کشورهای توسعه نیافته ، به ویژه در علوم مدیریتی - آمایشی - اقتصادی - ، به شدٍت حس می شود و قابل حدس است که در هریک از این حوزه ها تا به چه حدٌ امر برنامه ریزی و نظارت را به افرادی کم تخصص ، نزدیک به فاقد تخصص لازم ، و نهایتا" افراد فاقد تخصص می سپارد .

نتیجه کنترل پروژه ها توسط افراد کم تخصص و یا حتی فاقد کوچک ترین آموزش معتبر لازم از قبل قابل پیش بینی است .

مبنای نظارت : برنامه ریزی و اجرای برنامه

مبنای نظارت : برنامه ریزی و اجرای برنامه

اگر از شیوه های باستانی و سنٌتی و گاه نظامی ، امٌا فاقد نظام و نهایتا" کار آئی مطلوب « فرماندهی » بگذریم در حقیقت امر :

 « تا زمانی که برنامه ریزی به دریتی انجام نپذیرفته باشد ، کنترل شدنی نیست »

چنین حکمی فقط به حوزه اجرای پروژه های مهندسی ( یعنی فعالیت هائی که تاریخ پایان آنه از قبل تعیین شده است ) منحصر نمی شود .

به طور کلٌی در مدیریت ، یا به اصطلاح مدیریت سازمانها ، تاکید کرده اند که :

« با نبودن هدف ها و برنامه ها ، نظارت ممکن نیست و زیرا هرگونه کارکرد باید با ضابطه های معین سنجیده شود . » .

حال اگر در عدم تبعیٌت از « لسه - فر » ، و به تبعیت از « محوریت دانائی » بپذیریم  که :

بدون برنامه ، کنترل یا نظارت صحیح غیر ممکن است ؛

و به تبع آن بپذیریم که نظارت وظیفه ی اساسی هر مدیر در هر محل مدیریت است ؛ وجود برنامه و اجرای صحیح آن نه تنها در حد و مرز فنٌی - اجرائی و باصطلاح « پروژه » ، بلکه در هر بخش و هر منطقه و کشور ، و در بخش ها و استانها و مناطق نیز به منظور مجموعه هماهنگ آنها در کلٌ کشور ، ضرورت می یابد ؛ و به همین ترتیب نظارت ها را نیز  در سطوح بخشی و کشوری تقسیمبندی می کند .

پس ، مبنای نظارت ، برنامه است که در سطوح پائین تر و عملیاتی ، مبنای کنترل قرار می دهند . امٌا منظور از هردو اصطلاح ، مفهوم حقیقی و علمی آنهاست ، و طبیعی است که :

تا زمانی که پروژه یا برنامه عملیاتی تنظیم نشود ، کنترل دقیق و صحیح آن نیز امکانپذیر نیست .

( ادامه دارد )

نقش نهاد های نظارت در جمهوری اسلامی ایران

* برنده جایزه از سازمان بازرسی کلٌ کشور

نقش  نهاد های نظارت  در جمهوری اسلامی ایران

اگر از نظرات فردی ، عقاید و گمانهای اشخاص ، و سلیقه های نتفاوت که همه تحت عنوان « شناخت سطحی » و بنابر این سطحی نگری می گنجند ، بگذریم  و مفهوم منطقی  یا « شناخت علمی »  ، یعنی مفهومی مطالعه شده ، تجربه شده و مورد قبول جمعی و جهانی از « نظارت » را ملاک قرار دهیم ، نظارت اعم از اینکه در مدیریت و برنامه ریزی کشور یا در هریک از امور فنٌی - مهندسی مورد نظر باشد چیزی نیست مگرهمان که معادل اصطلاح کنترل control و تحت عناوینی چون نظارت ، بازبینی ، بازدید و بازرسی قرار می گیرد ؛ و هدف آن رسیدن به یک یا چند « هدف » معین ، و در غالب موارد بنا به ضوابط و مقررات قبلی است .

کنترل وظیفه ای است برای رسیدن به هدف معین که در چارچوب کشوری هرگز و صرفا" بر اساس سود پرستی نیست ، و از این رو کنترل بی رویٌه و مبتنی بر سرمایه داری - لیبرالیسم افراطی برای رسیدن به سود هرچه بیشتر ( نظیر فوردیسم ) ، یا به طور کلٌی مبتنی بر فرماندهی و از آنجا نیز در اکثر قریب به اتفاق موارد ، مبتنی بر نظر شخصی و سلیقه فردی یا گروهی ، هرگز مشمول چنین بحثی قرار نمی گیرد . کنترل در بحث حاضر  وسیله ای است برای پیگیری و مقایسه ی کاری که در واقع امر انجام شده است با کاری که مطلوب است ؛ و قرار بوده است که انجام بگیرد . پس :

کنترل ، مکمل برنامه عملیاتی به عنوان جزئی از برنامه راهبردی کشوری است

... گرچه گاه در کشورهائی در خال توسعه افراد یا در واقع پدیده هائی متوهم و خیالپرور پیدا می شوند که بر خلاف جهت علم و منطق گویا به روشهای نظارت تخصصی و مردمی گویا کوچکترین اعتقادی نداشته باشند .

نهاد های نظارتت ، مفهوم نظارت ، نظارت نظری ، نظارت علمی و منطقی ، مباینت نظارت و فرماندهی