اصول تعیین وظایف کاردانی برنامه ریزی آموزشی

برنامه ریزی آموزشی ( 5 )

اصول تعیین وظایف کاردانی برنامه ریزی آموزشی

اصولی که معمولا"  در تدوین شرح وظایف کاردانی برنامه ریزی آموزشی رعایت می شوند :

-      چه فعالیت هائی به منظور انجام وظیفه در این ÷ست سازمانی صورت می گیرند ؟

-      روش کار چگونه است ؟ . در همین بخش روش یا روشهای کار است که مشخص می شود که چه کاری تا چه حد و حدودی به چه کمٌیت و کیفیتی در چه زمان و موقعیتی توسط کاردان صورت میگیرد .

-      چرا این فعالیت ها صورت می گیرند ؛ و به عبارت دیگر هدف از انجام هر فعالیت چیست ؟

بدین ترتیب هریک از وظایف عمده ÷ست سازمانی ضمن روشن شدن چگونگی انجام و هدف آنها مشخص می شوند .

در تهیه ، تنظیم و تدوین وظایف کاردانی برنامه ریزی آموزشی ، اصل بر این است که بیشتر وظایفی بشمار آیند که جنبه ای مستمر یا تقریبا" مستمر دارند ؛ و بخش قابل توجٌهی از فعالیتهای کاردانان را به خود اختصاص دهند ؛ و در شرایط لازم احراز ÷ست کاردانی برنامه ریزی آموزشی مؤثر باشند و نشان دهند که مثلا" یک کاردان در این رشته میبایست دارای چه تحصیلات ، تخصص ها و تجربیاتی بوده باشد .

وظایفی که گاه بگاه ضرورت می یابند و اتفاقی نامیده می شوند نیز در شرح وظایف این کاردانان درج می شوند .

در درج وظایف اساسی این ÷ستِ سازمانی اولویتها رعایت شده شرح وظایف معمولا" به ترتیب اهمیت آنها است .

مجموعا" وظایف عمومی ترو روز مزه تر در قبل و وظایف خصوصی تر و گاه بگاه تر ÷س از آنها ذکر می شوند 

برنامه ریزی آموزشی (4)

برنامه ریزی آموزشی (4)

طبقه بندی وظایف در آموزش و ÷رورش

فرض کنیم که وظایف آموزش و برورش کشور عبارت از وظایف نه گانه زیر بوده باشند :

-       مطالعه و بررسی در زمینه ی مسائل آموزشی و ÷رورشی

-       تهیه و تنظیم و اجرای برنامه های آموزشی

-       تهیه و تنظیم و اجرای برنامه های ÷رورشی

-       ایجاد تاسیسات آموزشی ابتدائی ، متوسطه ، و فنی و حرفه ای

-       تربیت آموزگار ، دبیر و مربی

-       صدور اجازه تاسیس مدارس غیردولتی و نظارت بر آنها

-       توسعه و ترویج آموزش فنٌی و حرفه ای

-       ریشه کن کردن بیسوادی

-       تعیین ارزش تحصیلات تا سطح متوسطه

به منظور انجام وظایف در برنامه ریزی آموزشی نیاز به تشکیل سازمانها و واحد های اداری مربوطه ( تشکیلات اداری ) در چهارچوب کلٌی وزارت آموزش و ÷رورش می باشد . برنامه ریزی نظر به جنبه ی تخصصی خود ، علاوه بر نیاز به مدیران آگاه ، با تجربه ، متخصص و متعهد ، نیاز به تعدادی کافی از کارشناسان و کاردانان برنامه ریزی آموزشی دارد .

وظایف مدیران بطورکلٌی مشخص است . وظایف کارشناسان برنامه ریزی آموزشی نیز دقیقا" با عناصر علمی – نظری برنامه ریزی آموزشی ، سیاست ها و برنامه ریزی های عمومی کشور و بنابر این قوانین ، مقررات ، آئین نامه ها ، بخشنامه ها و سایر منابع برنامه ریزی آموزشی مطابقت دارد .

لیکن حدٌ و حدود وظایف کاردان برنامه ریزی آموزشی در کمک به کارشناس مربوطه چیست و تا کجاست ؟ .

در این مقطع ، ضرورت تشخیص و تقسیم کار بین کارشناس و کاردان مربوطه به سختی حس می گردد . زیرا اصولا" آنطور که باید و شاید تقسیم وظایف برحسب ÷ستهای سازمانی و نقش متصدیان آنها هنوز به صورتی کامل و آشکار مشخص نگردیده است . لذا وظیفه هر شاغل ÷ست سازمانی در چنین رسته ها و چنین سطوحی براساسِ عنوان ÷ست وی که تا حدٌی روشنگر طبیعت وظایف ÷ست است شناخته می شود . در اصل ، ابتدا بایدمجموعه مشخصی از وظایف و مسؤولیت هائی را که طبق موازین قانونیبه طور مستمر در یک سازمان اداری ، وزارتخانه یا مؤسسه دولتی انجام می گیرد تدوینو آنگاه جهت اجرا و انجام آن یک ÷ست سازمانی خاص ÷یشنهاد و تصویب شده و به وجود آمده باشد . در عمل نیز می بینیم که شرح وظایف یک ÷ست عبارتست از شرح مدونی که وظایف و مسؤولیتها و اختیارات شاغل ÷ست را روشن می سازد و رابطه سازمانی مستخدم را با مافوق خود و کارکنان تحت نظارت وی مشخص می نماید .

به منظور توضیح بیشتر این موضوع به » اصول لازم در تشخیص وظایف و تفکیک وظایف ، درجهت سازماندهی ، استخدام نیرو ، و طبقه بندی مشاغل می ÷ردازیم .

انجام وظایف ، تشکیلات اداری ، برنامه ریزی آموزشی ، وظایف کارشناسان ، وظایف کاردانان ، ÷ست سازمانی ، شرح وظایف ÷ست 

برنامه ریزی آموزشی .... (3)

برنامه ریزی آموزشی .... (3)

طبقه بندی وظایف در برنامه های آموزشی

در تقریبا" تمام سازمان های اداری ایران ، و از آنجمله در وزارت آموزش و ÷رورش ، طبقه بندی وظایف از بالا به ÷ائین صورت گرفته است . به این ترتیب که با مشخص شدن اهداف اصلی و فرعی تا مشخص ترین ، جزئی ترین و خردترینشان ، « وظایف رسیدن به اهداف » که در واقع اجرای برنامه های آموزشی و ÷رورشی باشد ، ابتدا به وظایف اصلی – فرعی تا ÷ائین ترین وظایف تقسیم شده است و در واحد های اجرائی بر حسب تخصص و تجربه لازم و حجم کار به کارکنان ارجاع شده است .

مثلا" ابتدا وظایف وزیر آموزش و ÷رورش ، همچنانکه وظایف وزیر علوم و آموزش عالی یا سایر وزیران و رؤسای سازمان ها ، تعیین گردیده است ؛ و چون نقش وی بیش از هر چیز به تصمیم گیری های نهائی ، نظارت ، همآهنگی ، هدایت و کنترل و ارزیابی امور مربوط می شود هریک از وظایف ( یا غالبا" گروهی از وظایف  ) وی به معاونی که در انجام آن رشته از وظایف تحصیل و تخصص و تجربه و لیاقت مسؤولیت دارد واگذار می گردد .

در هر معاونت ، روش انجام این وظایف و تشکیلات کاری آن که شامل معاونت و مدیریت های کل و دفاتر زیر مجموعه آن باشد مشخص شده است .

هر وظیفه مشخص و نسبتا" مستقل در یک اداره کل یا دفتر یا واحد اداریی که بنام همان وظیفه یا مجموعه وظایف نامیده شده است ( مثلا" برنامه ریزی آموزش متوسطه در دفتر برنامه ریزی آموزش متوسطه ) متمرکز شده است ؛ انجام آن بر عهده مدیر کل یا سر÷رست دفتر مربوطه است که وی نیز وظایف دفتر را بنا به تشکیلات و کادری اداری که برای آن ایجاد شده است ؛ به مسؤولین مرتبط و بطورکلی کارکنان تقسیم و احاله می نماید ؛ و از مدیران میانی و ÷ایه به بعد وظایف میان کارشناسان ارشد ، کارشناسان ، کارمندان و الی دون÷ایه ترین کارمندان تقسیم می شود .

بنابر این می بینیم که طبقه بندی وظایف بالاجبار با برنامه ی کشور ، سازمان ها و وزارتخانه های اجرائی ، تشکیلات اصولی و...انطباق یافته است .

مثال بیشتری از طبقه بندی وظایف در وزارت آموزش و ÷رورش می آوریم .

طبقه بندی اهداف آموزشی و ÷رورشی ، طبقه بندی وظایف آموزشی و ÷رورشی ، روشهای کار ، تشکیلات

برنامه ریزی آموزشی تدریس شده در دوره های مدیریت وزارت آموزش و پرورش (2)

از لحاظ قوانین و مقررات اداری - استخدامی کشورانجام هرگونه وظیفه تخصصی - کارشناسی نیاز به لااقل مدرک لیسانس ( کارشناسی ) در رشته مربوطه دارد ؛ حال آنکه کاردانی را در حدٌ تحصیلات فوق دیپلم محسوب می دارند .

عملا" نیز در انجام کارهای تخصصی در هرنوع سازمان دولتی یا غیر دولتی ، کاردان در مقام « کمک کارشناس » ظاهر می شود و وظایف وی چیزی مگر کمک به انجام وظایف کارشناسی نیست .

نتیجه :

وظیفه ی یکنفر کاردان برنامه ریزی آموزشی اعم از اینکه به صورت یک شرح وظایف مدون به وی ابلاغ شده باشد یا خیر ، یاری دادن به کارشناس برنامه ریزی آموزشی در انجام وظایف مربوطه است .

با این وجود ، بررسی وظایف کاردانان در این رشته هرچه مشروح تر و مفصٌل تر انجام گیرد به توضیح مطلب کمک بیشتری می نماید :

وظیفه

اصولا" وظسفه به کاری گفته می شود که انجام آن بر عهده ی شخصی معیٌن قرار گرفته باشد و آن شخص یا شاغل پست یازمانی مکلٌف به انجام آن می باشد .

وظایف تخصصی- صفی

اگر انجام وظیفه در رسته های صفی باشد خواه نا خواه تخصصی محسوب می گردد . زیرا این رسته ها عامل اجرای هدف های اصلی یک سازمان هستند و سازمان اصولا" بخاطر انجام این وظایف به وجود آمده است مثلا" وظیفه برنامه ریزی آموزشی در وزارت آموزش و پرورش از جمله ی وظایف تخصصی این وزارتخانه است و بنابر این در گروه وظایف صفی آن قرار می گیرد . منتهی و به صورتی کلٌی ، این وظایف در مسیر خط دستوردهی و سلسله مراتب اداری قرار می گیزند که ممکن است از پائین به بالا یا از بالا به پائین بوده باشد .

برنامه ریزی آموزشی تدریس شده در دوره های مدیریت وزارت آموزش و پرورش

برنامه ریزی آموزشی

تدریس شده در 

دوره های مدیریت وزارت آموزش و پرورش

وظایف برنامه ریزی آموزشی

در بدو امر بنظر می رسد که وظایف برنامه ریزی آموزشی در سطوح کاردانی ، کارشناسی و مدیریت یکی است ؛ و به این تعبیر که وظایف کارشناسی و مدیریت اجرائی چندان تفاوتی با یکدیگر ندارد ، و با وظابف کاردانی نیز یکی است ؛ حال آنکه :

کاردان آموزشی

یک مجری صرف است و فقط می تواند و حق دارد که طبق قوانین و مقرران ، آئین نامه ها ، دستور العمل ها و روسهای ارائه شده ازسوی مقامات مافوق به اجرای فعالیت هائی که به وی ارجاع می شود بپردازد .

کاردان در واقع و در علوم مدیریتی جهانی کسی است که یک درجه از کارگر بالاتر است و چون کار یدی نمی کند می تواند یقه ی سفید بیوشد : یقه سفید ؛ و به تعبیری دیگر همان کار مند است .

معنی و مفهوم کاردان در یک نظام اداری همان است که در آن نظام تعریف شده باشد و به تصویب رسیده باشد .

معمولا" تعریف کاردان در یک نظام اداری همان شرح وظایفی است که در آغاز کار به وی ابلاغ می ود ( کاهی بالای سر وی الصاق می شود ) .

در عمل در ایران(1) کاردان تنها به معنی کسی است که از کاری یک آگاهی کلٌی و سطحی دارد ؛ لیکن به آن کار تسط نداشته و در آن کار به هیچ وجه دارای تخصص کافی نیست . . شاید کاردان را بتوان یک « نیمه متخصص » دانست که در صورت تخصص یافتن به کارشناس تغییر وضعیت می دهد ؛ و لی تا قبل از تغییر وضعیت ، یار و یاور کارشناسان مربوطه است .

(ادامه دارد )

(1) لازم به ذکر است که مدرس این درس ، علیرضا آیت اللهی ، پژوهشگر ، مدرس و استاد دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور ، بخصوص مرکز آموزش مدیریت دولتی کلٌ کشور ، حتی ساعتی در خدمت وزارت آموزش و پرورش ، و تدریس در سطوح مختلف دبیرستان ، پیشدانشگاهی ، دانشگاه های تربیت معلم و فرهنگیان و امثال آنها نبوده است و نیست  ؛ و بنابر این متاسفانه تجربیاتی اجرائی در امر آموزش و پرورش کشور ندارد .