برنامه ریزی آموزشی
تدریس شده در
دوره های مدیریت وزارت آموزش و پرورش
وظایف برنامه ریزی آموزشی
در بدو امر بنظر می رسد که وظایف برنامه ریزی آموزشی در سطوح کاردانی ، کارشناسی و مدیریت یکی است ؛ و به این تعبیر که وظایف کارشناسی و مدیریت اجرائی چندان تفاوتی با یکدیگر ندارد ، و با وظابف کاردانی نیز یکی است ؛ حال آنکه :
کاردان آموزشی
یک مجری صرف است و فقط می تواند و حق دارد که طبق قوانین و مقرران ، آئین نامه ها ، دستور العمل ها و روسهای ارائه شده ازسوی مقامات مافوق به اجرای فعالیت هائی که به وی ارجاع می شود بپردازد .
کاردان در واقع و در علوم مدیریتی جهانی کسی است که یک درجه از کارگر بالاتر است و چون کار یدی نمی کند می تواند یقه ی سفید بیوشد : یقه سفید ؛ و به تعبیری دیگر همان کار مند است .
معنی و مفهوم کاردان در یک نظام اداری همان است که در آن نظام تعریف شده باشد و به تصویب رسیده باشد .
معمولا" تعریف کاردان در یک نظام اداری همان شرح وظایفی است که در آغاز کار به وی ابلاغ می ود ( کاهی بالای سر وی الصاق می شود ) .
در عمل در ایران(1) کاردان تنها به معنی کسی است که از کاری یک آگاهی کلٌی و سطحی دارد ؛ لیکن به آن کار تسط نداشته و در آن کار به هیچ وجه دارای تخصص کافی نیست . . شاید کاردان را بتوان یک « نیمه متخصص » دانست که در صورت تخصص یافتن به کارشناس تغییر وضعیت می دهد ؛ و لی تا قبل از تغییر وضعیت ، یار و یاور کارشناسان مربوطه است .
(ادامه دارد )
(1) لازم به ذکر است که مدرس این درس ، علیرضا آیت اللهی ، پژوهشگر ، مدرس و استاد دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور ، بخصوص مرکز آموزش مدیریت دولتی کلٌ کشور ، حتی ساعتی در خدمت وزارت آموزش و پرورش ، و تدریس در سطوح مختلف دبیرستان ، پیشدانشگاهی ، دانشگاه های تربیت معلم و فرهنگیان و امثال آنها نبوده است و نیست ؛ و بنابر این متاسفانه تجربیاتی اجرائی در امر آموزش و پرورش کشور ندارد .
آمایش یا ساماندهی کار (6) . کنترل کیفیت
معمولا" کنترل کیفیت آخرین مرحله از تولید یک محصول است ، تا :
- با شرایط استانداردمطابقت داشته باشد
- دارای استحکام و عمری طولانی باشد
- مرغوب مشتری گردد
- شکلش زیبا و مردم پسند باشد
- ایمن باشد
و با اینهمه هزینه کیفیت آنقدر نباشد که سبب افزایش بیش از حد محصول شده آن را از رقابت پیری خارج سازد
مباحث بعدی را دو موضوع اساسی تشکیل می دهند :
- هدایت ( که بیشتر به معنی آموزش ضمن کار کارکنان است )
- هماهنگی بین کارکنان
روش های زمان سنجی
مهم ترین روشهای زمان سنجی عبارتند از :
- زمان سنجی به کمک ساعت یا کرونومتر و دسترسی به زمان استاندارد ( که نهایتا" ممکن است پر خرج و پر هزینه شود ) .
- روش نمونه گیری که بنا بر مشاهده ی کار به صورت تصادفی ، امٌا در دفعات کافی و توسط افراد مختلف صورت می گیرد .
- روش گزارشات . یعنی روشی که هر چند مدٌت یکبار گزارش کار فرد یا واحد، غالبا" به صورت کتبی ، ارائه می شود .
- روش استفاده از تجربیات گذشته ( اطلاعات استاندارد که مبنای آن انجام کار طی سالها یا لااقل ماه های گذشته است ؛ و مثلا" می توان تهیه خمیر نان را با تهیه خمیر کاغذ ، تهیه خمیر مرمت اشیاء و... مقایسه کرد و نتیجه گرفت .
- حرکات سنجی از قبل تعببن شده
و....
زمان سنجی ( کارسنجی )
معمولا" عنوان « کار سنجی » نام دانشمندی بزرگ چون فردریک وینسلو تیلور را به ذهن متبادر می سازد .
کار سنجی نیز چون تنظیم روشها برای یک برنامه ریزی واقع بینانه لازم است . مثلا" این دیوار در چه مدٌت ساخته می شود ؟ هرمتر از آن پارچه در چه مدٌت بافته می شود ؟ .
در این مورد هر « وظیفه » ، « رویٌه » و باصطلاح « مجموعه پیوسته فعالیت ها » به عنوان جزئی از یک سیستم تولیدی مورد ملاحظه قرار می گیرد
ابتدا لازم است واحد سنجش ما مشخص باشد :
ساعت برای بنٌائی
دقیقه برای صنایع و....
ابتدا باید زمان استاندارد را محاسبه کرد :
زمان استاندارد
زمان استاندارد به معنی زمانی است که طی آن کلٌ کار باید
- تحت شرایطی مناسب از لحاظ روش
- تجهیزات و مواد اولٌیه از فلان نوع مشخص
- در فلان محیط کاری
- با کار آئی لازم صورت پذیرد .
کار آئی
کار آئی عبارتست از بازدهی ئی که یک کارگروه واجد شرائط به عنوان کار معمولی یک شیفت ، بطور طبیعی و بدون کوشش بیش از حد به آن دست یابد . ( بشرط آنکه وی نسبت به روش موجود آگاه و با آن موافق بوده و کار را با علاقه اتجام دهد )
مسلما" در عمل زمانِ کار با این « زمان استاندارد » تفاوت می یابد زیرا :
- استراحت اجتناب نا پذیر است
- حوادث احتمالی را نیز باید به حساب آورد ؛ مثلا"
* انجام کارهای شخصی مثل دستشوئی و پاسخ به تلفن های ضروری
* انجام کارهی مقتضی مثل رفتن نزد مدیر کارگزینی به فلان ضرورت
* تاخیرهای اجتناب ناپذیر کارگران درشهرهای بزرگ پر ترافیک
بنابر این زمان استاندارد مرکب است از دو جزء :
- زمان نرمال
- زمان بیکاری های مجاز
زمان بیکاریهای مجاز+ زمان نرمال = زمان استاندارد